انواع گوناگونی از روان شناس وجود دارد؛ روانشناس بالینی یا روانشناس تربیتی و روانشناس اجتماعی و روانشناس شخصیت و … اما بسیاری از ما به محض شنیدن اصطلاح روان شناس، مرد یا زنی را در مطب تصور می­‌کنیم که در حالی­‌که بیمار روی مبل چرمی نشسته، روی کاغذ یادداشت برمی­‌دارد.

بله، بسیاری از روان شناسان از روش گفتاردرمانی بهره می‌­برند اما افرادی که در این حرفه مشغولند، وظایف مختلف دیگری هم بر عهده دارند.

انواع روان شناس

آیا می‌­دانستید بعضی از روان­شناسان به بررسی نحوه­ کار و تعامل افراد با ابزارهای محیطی می­‌پردازند؟ یا بعضی روش‌­هایی برای کند کردن جریان گرمایش جهان ارائه می­‌دهند؟

حرفه روانشناسی به همین‌ها ختم نمی‌شود! در ادامه فهرستی از تعدادی حیطه­‌ی تخصصی و وظایف مرتبط با آن ذکر شده است. باید بدانید که حیطه کاری روانشناسان متفاوت است؛ مثلا تحصیلات روانشناس بالینی با روانشناس شخصیت متفاوت است و یا فعالیت‌های روانشناس تربیتی با روانشناس اجتماعی فرق دارد.

۱. روانشناس هوانوردی

این دسته از روان­شناسان به مطالعه­ رفتار خلبان و سایر خدمه­ پرواز می­‌پردازند. آن­‌ها همچنین درمورد امنیت شرکت هواپیمایی تحقیق می­‌کنند، تجهیزات آموزشی جدید ارائه می­‌دهند و به انتخاب کارمندان مناسب کمک می­‌کنند.

به­ طور مثال، ممکن است روان­شناس هوانوردی تعدادی آزمون روان­شناختی طراحی کند که برای انتخاب خلبان به کار می­‌آید. از آن­جایی­‌که شغل خلبانی ذاتا حساس و تخصصی است، لازم است افرادی برای این حرفه انتخاب شوند که سالم و دارای ثبات روحی باشند و بتوانند تحت فشار عملکرد خوبی از خود نشان دهند.

روان­شناس هوانوردی از دانش خود در روان­شناسی برای انتخاب بهترین افراد در این وظیفه­ حیاتی استفاده می­‌کند.

همچنین این دسته از روان­شناسان برای طراحی اجزای مختلف هواپیما مانند کابین یا عرشه­ پرواز با متخصصان دیگر نظیر مهندسان و روان­شناسان عوامل انسانی همکاری می‌کنند. روان­شناسان پرواز با در نظر گرفتن روانشناسی انسانی حین فرایند طراحی، می­‌توانند تضمین کنند که این محصولات با ادراک، توجه، حافظه و سایر توانایی­‌های ذهنی سازگار است.

۲. روان­‌شناس زیستی

از روان­شناس زیستی گاهی تحت عنوان روان­شناس بیولوژیک یا روان­شناس فیزیولوژیک هم یاد می­‌شود. آن­‌ها به مطالعه و تحقیق پیرامون مغز و رفتار می­‌پردازند. روان­شناس زیستی با بررسی منشا عصبی رفتار، می‌­تواند به عوامل مختلف زیستی که ممکن است روی تفکر، احساس و عمل فرد تاثیر بگذارد پی­ ببرد.

این دسته از روان­شناسان تاثیر بیماری و آسیب مغزی روی رفتار را هم مطالعه می‌­کنند. محققان می‌­توانند با درک بهتر تاثیر این آسیب و بیماری‌­ها، راهی برای پیشگیری، درمان و کنترل آسیب و بیماری‌­های جدی مغز پیدا کنند.

۳. روانشناس بالینی

روانشناس بالینی افرادی را که دچار پریشانی روانی و بیماری روحی هستند تحت معاینه، تشخیص و درمان قرار می­‌دهد. استفاده ازروان‌­درمانی و ارائه­‌ی برنامه­‌ی درمان نیز از جمله وظایف روانشناس بالینی است.

این دسته از روان­شناسان اغلب در بیمارستان، کلینیک سلامت روان و مطب خصوصی کار می­‌کنند و در زمینه‌­ی انواع روش‌­های درمان آموزش دیده‌­اند اما ممکن است در درمان دسته­‌ای از اختلالات خاص یا کار کردن با جمعیت خاصی از جامعه تخصص بگیرند. مثلا، ممکن است روانشناس بالینی در حوزه‌­ای نظیر درمان مصرف مواد، سلامت روان کودکان، سلامت روان بزرگسالان یا سالمندان تخصص داشته باشد.

با این­که روانششناس بالینی در فضای پزشکی فعالیت می‌­کند، پزشک نیست و در اکثر موارد نمی­‌تواند دارو تجویز کند.

به­ گفته­‌ی انجمن روان­شناسی آمریکا، درآمد روانشناس بالینی سالانه ۸۰ هزار دلار است.

۴. روانشناس شناختی

روان­شناس شناختی تفکر فرد، اعم از نحو‌ه‌­ی تصمیم‌­گیری و حل مشکل، را ارزیابی می‌­کند. این دسته از روانشناسان به چگونگی پردازش، یادگیری، ذخیره­‌سازی، تشخیص و بهره‌­گیری از اطلاعات توسط مغز می­‌پردازند.

روانشناس شناختی در محیط­‌های مختلف مانند دانشگاه، مرکز تحقیقات، موسسات بازپروری، بیمارستان، نمایندگی­‌های دولتی و مطب خصوصی فعالیت می‌­کند. متخصصان این رشته اغلب وظایفی نظیر رهبری تحقیق و کار با بیمار را برعهده دارند.

روانشناس شناختی، مانند سایر روان­شناسان، یک حوزه­ را برای گرفتن تخصص انتخاب می‌­کند که به ­طور مثال می­‌توان به حافظه، تکامل زبان، توجه، حل مسئله یا اختلال در یادگیری اشاره کرد.

۵. روان­شناس جامعه

این دسته از روان­شناسان پیرامون مسئله‌­ی سلامت جامعه تحقیق می‌­کنند. آن­‌ها همچنین به دنبال بالا بردن سواد اجتماعی و ارائه‌­ی برنامه‌­های پیشگیری هستند. این دسته از متخصصان روی ایجاد تغییرات مثبت روی فرد و جامعه تمرکز دارند.

روان­شناس جامعه معمولا در محیط‌­های مختلف اعم از دانشگاه، نمایندگی­‌های دولتی، موسسات اجتماعی و بیزینس‌­های خصوصی مانند استاد، مشاور، مشاور سیاسی، مدیر برنامه و محقق فعالیت می­‌کند.

تحقیق در این حیطه کنش محور است و روی ارائه­‌ی راه حل­‌های واقعی تمرکز دارد که فورا قابل اجرا باشد. هدف از این رشته توجه به مشکلات اجتماعی، بهبود سلامتی و اجرای قوانینی است که به بهتر شدن زندگی افراد می‌انجامد.

۶. روان­شناس تطبیقی

روان­شناس تطبیقی رفتار گونه‌­های مختلف را مطالعه می‌­کند و به ­خصوص به تفاوت رفتار در انسان و حیوان می‌پردازد. چرا باید حیوانات را مورد بررسی قرار داد؟ زیرا با وجود تفاوت­‌های بارز، فرض بر این است که برخی خصوصیات بین گونه­‌های مختلف یکسان است.

بنابراین، مطالعه‌­ی رفتار و واکنش‌­های حیواناتی مانند موش و سگ درک بهتری از رفتار انسان به دست می‌­دهد. ثابت شده که این ملاحظات در طول تاریخ روان­شناسی مفید و مهم واقع شده‌­اند.

مطالعه­‌ی تورندایک روی گربه­‌ها، بررسی­‌های پاولف روی سگ­‌ها و آزمایش‌های اسکینر روی کبوترها تنها نمونه­‌ای از روان­شناسی تطبیقی است که نشان می­‌دهد مطالعه­‌ی رفتار حیوانات ما را به درک بهتر نسبت به رفتار انسان می­‌رساند.

درآمد روان­شناسان تجربی (شامل روان­شناسان تطبیقی) سالانه ۹۲ هزار دلار است که در این زمینه بعد از روانشناسان سازمانی قرار می­‌گیرند.

۷. روان­شناس مصرف‌کننده

این دسته از روان­شناسان، که با نام روان­شناس بازار هم شناخته می­‌شوند، به تحقیق پیرامون رفتار مصرف‌کننده و ارائه­‌ی روش‌­های بازاریابی به­ منظور توسعه­‌ی بیزینس می­‌پردازند.

این دسته از روان­شناسان به افرادی که در بازار مشغول هستند کمک می­‌کنند که بدانند چه چیزی باعث می­‌شود مصرف‌کننده، محصولات و خدماتشان را خریداری کند. آ‌ن‌­ها روی نحوه‌­ی واکنش خریداران به تبلیغات تحقیق می‌کنند، به ارزیابی روش‌­های تصمیم‌­گیری می‌­پردازند و نقش احساسات را هنگام خرید بررسی می­‌کنند.

این دسته از متخصصان در طراحی تبلیغات، پیدا کردن مخاطبان بالقوه، ارائه­‌ی محصولاتی که برای بعضی از مشتریان جذاب است و یادگیری این نکته که نگرش‌­ها نسبت به یک محصول یا برند چگونه شکل می­‌گیرد و چه تغییری می­‌کند به بیزینس‌­ها کمک می­‌کنند و به­ منظور رسیدن به این هدف، از نظرسنجی­‌ها، تجربه، مشاهدات طبیعی و گروه­‌های متمرکز مصرف‌کننده بهره می‌­گیرند.

۸. روانشناس مشاور

روانشناس مشاور در مورد افرادی که دچار اختلال روانی، مشکل رفتاری، مشکل عاطفی، استرس و مسائل مرتبط به آن هستند، از روان­‌درمانی کمک می­‌گیرد. این دسته از روان­شناسان شباهت زیادی به روانشناس بالینی دارند.

میانگین درآمد روانشناس مشاور طی یک سال ۸۵ هزار دلار است. روانشناس مشاور مانند روانشناس بالینی از روان‌­درمانی استفاده می­‌کند و قانونا به­ عنوان روان­شناس متخصص و معتبر شناخته می‌­شود.

۹. روان­شناس بین‌ فرهنگی

روان­شناس بین فرهنگی به تفاوت­ انسان­ در فرهنگ‌­های مختلف و تاثیر تشابهات فرهنگی روی رفتار می‌پردازد. آن‌ها اغلب شباهت یا تفاوت جنبه­‌های مختلف رفتار در بین فرهنگ­‌های متفاوت را بررسی می‌­کنند.

مثلا، روان­شناس بین فرهنگی تفاوت میان شیوه­‌ی تربیت در فرهنگ­ جمع­گرا را با فرهنگ فردگرا می‌­سنجد و توضیح می‌­دهد این تفاوت‌­ها چه نقشی در رفتار انسان در بزرگسالی دارد.

۱۰. روان شناس رشد

روان شناس رشد به تحقیق پیرامون رشد انسان در تمام طول عمر می‌­پردازد. بعضی از آن­‌ها روی دوره‌­ی خاص مانند اوایل کودکی، نوجوانی، بزرگسالی یا سالمندی تمرکز می‌­کنند. این دسته از متخصصان وظایفی نظیر معاینه کودکانی که دچار معلولیت یا تاخیر در رشد هستند، بررسی مشکلات مربوط به کهولت سن و مطالعه­‌ی کسب مهارت‌­های زبانی را برعهده دارند.

تمرکز برخی از روان­شناسان رشد روی پژوهش و بالا بردن آگاهی درمورد مشکلات رشد است که در طول عمر رخ می‌­دهد. دسته­‌ی دیگر کار رسیدگی به بیمارانی را که برای کنار آمدن با مشکلات رشد نیاز به کمک دارند برعهده می­‌گیرند.

۱۱. روانشناس تربیتی

این دسته از روان­شناسان نحوه­‌ی یادگیری و فرایند آموزش را مورد بررسی قرار می‌­دهند. این مورد شامل ارائه­‌ی روش‌­های تدریس و آموزش می­‌شود. بعضی از روان­شناسان تربیتی پیرامون استعداد و اختلال در یادگیری تحقیق می­‌کنند.

روانشناس تربیتی تاثیر عوامل اجتماعی، شناختی و عاطفی را روی فرایند یادگیری می­‌سنجد. بعضی از متخصصان این رشته در زمینه‌­ی تشخیص و بررسی مشکلات بالقوه که در یادگیری کودک اختلال ایجاد می‌کند، تخصص می‌گیرند.

دسته‌­ی دیگر متخصص پژوهش پیرامون فرایند یادگیری هستند و دسته­‌ی سوم تمرکز خود را روی طراحی مفاد آموزشی می­‌گذارند که نتیجه‌­ی یادگیری را به حداکثر می‌­رساند.

برآوردها در اداره­‌ی آمار نیروی کار ایالت متحده نشان می‌­دهد میانگین درآمد روانشناس تربیتی سالانه ۷۵ هزار دلار است؛ یعنی درامد روانشناس تربیتی نسبت به میانگین درآمد سایر روان­شناسان در حوزه­‌های مختلف (۷۹,۰۱۰ دلار) کمی پایین‌­تر است.

۱۲. روان شناس مهندسی

تمرکز روان شناس مهندسی روی کشف روش‌­هایی برای بالا بردن توانایی انسان به واسطه‌­ی توسعه‌­ی ماشین‌آلات، تجهیزات، تکنولوژی و محیط کار است.

با این­که تمرکز بسیاری از متخصصان این رشته روی تحقیقات اولیه است، در اغلب موارد این حوزه بسیار کاربردی است. روان شناس مهندسی برای حل مشکلات واقعی و ارائه­ روش‌­هایی تلاش می­‌کند که در زندگی روزمره کاربرد عملی داشته باشد.

یکی از وظایف روان­شناس مهندسی ارائه­ نوعی از تکنولوژی است که می­‌توان در صنعت پزشکی از آن بهره جست تا بیمار سریع‌­تر بهبود پیدا کند. آن‌­ها همچنین به طراحی و اصلاح محصولاتی که هر روز از آن­‌ها استفاده می‌­کنیم، شامل گوشی همراه و وسایل نقلیه، کمک می‌­کنند.

۱۳. روان شناس محیط

روان­شناس محیط به کشف روابط میان فرد و محیط اطراف، شامل محیط طبیعی و مصنوعی، می­‌پردازد. این مورد شامل کار روی پروژه‌­های صرفه­‌جویی، کمک به محافظت از گونه­‌هایی که در معرض خطر قرار دارند و جستجوی روش‌­هایی برای متوقف شدن گرمایش جهانی می­‌شود.

ممکن است این دسته از متخصصان به عنوان محقق به بررسی تاثیر انسان روی محیط بپردازند. بعضی از روانشناسان محیط نقش دولتی دارند تا سیاست‌­های محیطی را شکل دهند.